خبرگزاری حوزه/ عالم ربانی و فقیه فرزانه حضرت ملا محمد تقی برغانی، معروف به شهید ثالث یکی از نوادر روزگار و مفاخر دوران حیات خویش بود که عمری را در راه اعتلای کلمه حق و نشر معارف دینی و کسب فیض از محضر علمای نورانی و محققین عرفانی عالم تشیع صرف نمود و چه در عرصه تحصیل و چه در وادی عمل به وظایف فردی و اجتماعی خویش گامهای بزرگی برداشت
از اجرای حدود شرعی و کمک به فقرا و درماندگان تاشرکت در جبهه جنگ ایراتن و روس در هنگام تجاوز روسها به ایران و مبارزه فرهنگی با مذاهب استعماری و از برپایی نماز جمعه تا تاسیس مسجدی به نام «جامع صغیر» که پس از شهادتش به «مسجد شهیدی» شهرت یافت و نیز تاسیس مسجدی در قزوین، تاسیس مدرسه علوم دینی در سه طبقه در شمال مسجد فوق، تاسیس مسجدی در کربلا واقع در محله «باب السلامة» همگی از باقیات الصالحات این مرد بزرگ بود.
از شاگردان ایشان می توان به ملا محمد ملائکه، ملا آقا بیدآبادی، ملا علی نوری، محمدباقر وحید بهبهانی، سید علی طباطبایی، معروف به «صاحب ریاض»، میرزای قمی، معروف به «صاحب قوانین» و نیز از مشایخی که به ایشان اجازه نقل روایات دادند می توان به بزرگانی چون آیات سید محمد مجاهد، جعفر کاشف‌الغطا، سید علی طباطبایی اشاره نمود.
عیون الاصول، منهج الاجتهاد، ملخّص العقائد، مجالس المتقی، القضاء عن الأموات، رساله‌ای در نماز جمعه، رساله‌ای در طهارت، رساله‌ای در نماز و روزه، رساله‌ای در قضاء نمازها، رساله‌ای در دیات، شرح الشرایع یک دوره فقه فارسی از طهارت تادیات، عیون الاصول، شرح الروضة، شرح بر معالم، ملخص العقاید، از جمله آثار اوست.
عالم فرهیخته حضرت آیت الله تنکابنی در خصوص آثار ایشان می گوید:
«آن زمانی که در قزوین تحصیل می‌کردم، شهید مشغول به اتمام تألیف این کتاب (منهج الاجتهاد) بودند؛ به طوری که دید و بازدید، عروسی و عزا، همه را ترک کرده بود و به تألیف کتاب «منهج» مشغول بود. مگر روزها به جهت وقت عصر، مقدار دو ساعت به غروب مانده می‌نشستند و به مرافعات اشتغال داشتند و سایر اوقات را به تألیف مشغول بودند.»
علت شهادت و مبارزه با بابیت
وی مبارزات گسترده‌ای علیه گروه انحرافی بابیت که در زمان ناصرالدین شاه شکل گرفته بود آغاز کرد و سرانجام دستور برادرزاده خود قرةالعین که از سران آن فرقه ضاله بود، از سوی عوامل بابیت به شهادت رسید.
روحش شاد و راهش پر رهرو باد!
